Er zijn soms van die dingen die alles zeggen over de tijdgeest. Zo stond er zaterdag 11 nov. jl. een advertentie van een universiteit in het oosten des lands, in de Volkskrant waar gevraagd werd een hoogleraar metafysica, schaal 15/16, d.w.z. fl. 13.000,= bruto per maand, voor onderwijs bij haar bachelors en mastersopleidingen.
Nu denk je als communist dat je dat de metafysica toch wel definitief is afgedankt. Plotseling komt dit onderwerp bij universiteiten weer om de hoek kijken.
De hedendaagse beslissers in Nederland lijken terug te willen komen van datgene wat onze generatie in de zestiger jaren op de vuilnisbelt der geschiedenis heeft willen laten belanden. Ze stellen doodleuk: "de metafysische dimensie heeft (in de fysica) een richtinggevende rol gespeeld". Communisten weten beter: een remmende rol. Toen de wetenschappers in de negentiende eeuw en later het metafysisch denken van zich af schudde kwam de fysica pas goed op gang.
De metafysica heeft als serieuze filosofische beschouwingswijze afgedaan. Hele generaties, van voor de zestiger jaren, zijn wel door de ideeen uit de metafysica (door universiteiten en voornamelijk gelovige en christelijke docenten) verpest en op achterstand gezet.
De metafysica is en blijft een anti-dialectische wereldbeschouwing. De metafysica is een van iedere wetenschappelijke grondslag verstoken scholastische speculatie over de ware, bovenzinnellijke aard van het zijn (F. Engels). De metafysica is ook een vorm van subjectief idealisme (in de marxistische zin van het woord). De zwakte van de moderne idealistische filosofie (metafysica, existensialisme, het new age denken, etc.) blijkt uit het feit dat ze zich in strijd bevindt met de ontwikkeling van de wetenschap en de maatschappelijke vooruitgang. Kenmerk van de metafysica is haar eenzijdige, bekrompen en starre opvattingen van de wereld en haar nijging om afzonderlijke kanten van de verschijnselen te overdrijven en niet "in het totaal der dingen" te plaatsen. De metafysica ziet wel de stabiliteit en vastigheid van iets maar niet de verandering en ontwikkeling daarvan: zoals de dialectiek dat probeert te zien.
Het is onmogelijk om zuiver objectief en zuiver wetenschappelijk bezig te zijn als men gelooft dat er ergens een hogere bedoeling achter het leven en de mens zit. Idealisme en metafysica staan haaks op het materalisme en de dialectiek (F. Engels). (VCN basisscholingsmateriaal)
Enschede, 13 nov. 2000
Voetnoot 1: Katholieke Universiteit Nijmegen