De Kurdisch-Deutsche Freundschaftskreis Münsterlan wil ik bedanken voor de uitnodiging om vandaag aanwezig te zijn bij de legging van 2 stolpersteinen. De NCPN is hier met mensen van de Stolpersteinbeweging in Nederland en mensen van Nooit meer, Nie Wieder.
Mooi dat jullie voor het formele deel van de bijeenkomst de Stolperstein hebben gekozen van Jenni Kokkelink omdat zij een van de vrouwen in het verzet was. Mij is gevraagd om iets te zeggen over Bernhardt Klijnsma omdat hij ook in Nederland heeft gewoond.
Het is geweldig dat er vandaag ook kameraden van de DKP aanwezig zijn. De aanwezigheid van deze groeperingen sluit aan bij de samenwerking tegen het fascisme van Duitse en Nederlandse communisten voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog verzetten communisten zich al sinds 1933 tegen de nazi’s. Dat gebeurde via organisaties als de Internationale Rode Hulp en de Internationale Arbeiders Hulp. Vooral in het grensgebied Nederland Duitsland is er veel verzetswerk gepleegd.
‘Ze organiseerden vluchtroutes voor vervolgde politieke Duitse communisten en joden en zamelden geld en goederen in, om getroffenen en hun familie’s te helpen.
Zo waren er een vluchtroutes vanuit:
- Berlijn en vanuit het Roergebied (Dortmund) via Gronau en Glanerbrug naar Enschede,
- Ook was er een route vanuit de Kreis Borken en Bocholt via Meddo (een kleine grensovergang bij Winterswijk) naar Enschede,
- Een route voor vluchtelingen uit Niedersachsen die liep via Nordhorn, Denekamp of Overdinkel naar Enschede is ontstaan toen de route Bremen, Emden, Delfzijl naar Groningen door arrestaties verbroken was.
- En er was ook een Limburgse vluchtroute.
Bij de opvang in ons grensgebied Gronau/Overdinkel/ Enschede, hadden vier communisten een belangrijke rol. Bernard Klijnsma, voor wie vandaag de Stolperstein gelegd wordt, was er één van. De vier mannen stelden zich tot taak om zoveel mogelijk vervolgde Duitsers uit de klauwen van de fascisten te redden. Communisten, joden, sociaaldemocraten, katholieke en andere illegale verzetsmensen die door de nazi’s gezocht werden van Gronau via Overdinkel naar Enschede geleid.
In Enschede kregen de vluchtelingen eten, indien nodig medische verzorging en voorlopig onderdak. Hierna werden de vluchtelingen naar Amsterdam gebracht, waar andere communistische groepen zorgden voor onderduikadressen.
Ook liet de groep van ‘vier’, bij goed weer, ballonnen op richting Duitsland met daaraan pamfletten met informatie over de activiteiten van de nazi’s.
Bijna niemand heeft ooit geweten welke felle anti-fascistische strijd zich heeft afgespeeld op ons oostelijk grondgebied. Bijna niemand heeft ooit geweten welke terreur de verzetsmensen van de Gestapo te verduren hadden, en bijna niemand heeft ooit geweten van het verraad en de medewerking van de Nederlandse overheid en politie met de nazi’s..
Veel verzetsmensen zijn hier het slachtoffer van geworden, zo ook Benrhard Klijnsma. Bij zijn arrestatie hadden de nazi’s zich als vluchtelingen uitgegeven.
De aanklacht bij zijn arrestatie was zijn verzetswerk bij de illegale KPD. Na zijn arrestatie heeft hij bijna 6 jaar in allerlei tuchthuizen gezeten: in Münster, Hameln, Berlin-Moabit, Hagen und Bochum. Uiteindelijk is hij toch, helemaal verzwakt, vrij gekomen. Echt hersteld is hij nooit meer en op 18 maart 1954 is hij in Enschede overleden.
Terecht wordt er vandaag voor hem een Stolperstein gelegd. Een Stolperstein die herinnert aan zijn moedige verzet tegen de nazi’s. Een Stolperstein die de strijd tegen het fascisme levend houdt.
Enschede, 20 dec 2017