Geachte mevrouw Leydesdorff,

U schreef op 11 oktober in de NRC dat "het verzet van joden" apart herdacht moet worden: 'Gedenk verzet van Joden'. Dat mag natuurlijk. Maar waarom? Iedereen wordt toch herdacht? Elke groep. Maar u lijktbij de opstand Sobibor alleen joden te willen herdenken? Waarom? Er waren ook communisten bij die opstand betrokken. Volgens mijn informatie waren die zelfs de initiators. (Dat heb ik in mijn CPN-tijd in ieder geval wel gehoord.)  Waarom wilt u zo nadrukkelijk vermelden dat ook "joden die met het Rode Leger meevochten" (uiteraard, want iedere Sovjet burger vocht daarin mee). U heeft het over een "grote groep joodse partizanen". "25.000 tot 30.000" zelfs. U schrijft bewijzen gevonden te hebben dat "joden zich moesten organiseren als aparte groep". Ik kan me dat niet indenken. Ik kan dat ook niet geloven. Waarom zou Stalin zo'n bevel uitvaardigen? Zelfs schrijft u nog aan het eind van dat artikel dat "vervolging van joden in grote delen van Europa niet ophield". U doelt op de Sovjet Unie? Of Hongarije? Of Polen? Twee achterlijke landen waar priesters, kloosterlingen en paapse voormannen in het algemeen achter de schermen nog steeds veel invloed en macht hadden. De katholieken in Polen en Hongarije, maar hier in Nederland toch ook, best lange tijd nog een anti-semitische houding. Maar niet iedereen. Zeker onder seculieren en onder communisten niet. Onder seculieren was er wel een antipathie tegen het vormen van een joodse staat op grondgebied van de arabieren in het Heilige Land. Paul de Groot was anti-zionist. Al ver voor de oorlog sprak hij zich daar tegen uit. Verwart u daarom daarmee niet iets? En waarvoor wilt u alles zo expliciet herdenken. Er zijn ook 10 miljoen communisten omgekomen. Dat lijkt me anno 2012 meer prioriteit - i.v.m. met 'het grote vergeten' - te hebben. Communisten in west en oost hebben overal hun nek uitgestoken en het voortouw genomen. Uiteindelijk hebben 26 miljoen Sovjet burgers van allerlei gezindten; ook joden, ook homo's, ook vrouwen, ook communisten, de grootste tol betaald. Waarom moeten joden expliciet en het joodse verzet expliciet door het Nederlandse publiek herdacht worden? Dat kan gewoon intern herdacht worden. Communisten, het Rode Leger en de Sovjet Unie horen eerder expliciet publiekelijk en het liefst niet gefragmenteerd herdacht te worden. Niemand was of is toch meer of minder dan de ander? Door het anti-communisme heeft vele malen meer slachtoffers geëist dan het anti-semitisme. Maar de zionistische ideologie (die alleen maar oog heeft voor joodse problemen en alleen maar joodse oplossingen expliciet voor joden nastreeft) is op dit moment de grootste veroorzaker van een wereldbrand. Het jood-zijn expliciet willen maken, en het anti-zionisme, in oost en west Europa en de Arabische wereld, vroeger en nu, op een hoop te gooien met anti-semitisme, lost niks op. Sterker nog is een ideologische dwaalweg; een dwaalweg die absurde vormen en epische dimensies kan gaan aannemen. Wat draagt het door u gestelde in uw artikel bij tot de kennis die we over  WOII horen te hebben? Het denken in te onderscheide groepen (moslims, joden, etc) was en is funest. Denk in mensen; denk in burgers. Denk politiek. Vergeet dat millimeter werk. Denk vooruit. Denk antifascistisch!

Dat wilde ik even kwijt.

Rik Min

PS. De opstand van joden in het getto in Warschau is natuurlijk bij uitstek iets dat iedereen hoort te weten. Maar dat is evident van een andere orde dan dat wat hier door mij is aangesneden.