Bericht

Johan Schaberg maakte onder de kop 'aandeelhouders zijn geen eigenaren maar machthebbers', zaterdag jl., toch wel een enorme blunder, notabene in het NRC/Handelsblad [1]. Hij begint zijn betoog met de constatering dat "een oprichter/eigenaar van een bedrijf de eigenaar is". Dat punt klopt. Daarna gaat zijn redenering de fout in en schrijft hij dat, als dit soort mensen "naar de beurs gaan", ze toch nog "met de problemen van het bedrijf opgezadelt blijven en de aandeelhouder niet". Wat zegt dat? De wezelijke verandering die dan plaats vindt, doorziet hij opeens niet meer. Zodra er aandeelhouders in het spel komen, zal de oprichter/eigenaar nog maar voor een bepaald deel eigenaar zijn en voor de rest namelijk meestal gewoon manager worden. Dat kan varieren van helemaal geen eigenaar meer tot een groot of een klein deel, deeleigenaar. Hiermee is de oprichter/eigenaar voor een klein of een groot deel van zijn tijd automatisch 'manager' geworden; manager in loondienst. De lakmoes-proef is gewoon: aan wie valt de winst toe? Iemand die naar de beurs gaat verspeelt dat recht. Managers hebben nu eenmaal geen recht op de winst. Alleen de aandeelhouders. Managers hebben loon. Welliswaar heel vaak een heel hoog loon met daarbij allerlei soorten extras, maar dat accepteren de aandeelhouders omdat ze zijn loyaliteit willen kopen. Ze willen garanties hebben dat de zuivere winst ook echt naar de aandeelhouders wordt doorgesluisd. Wie de macht heeft in een bedrijf doet niet ter zake, als de winstcijfers maar kloppen en de winst naar de aandeelhouders gaat. Daarmee zijn de aandeelhouders de enige eigenaren en dus ook de machthebbers [3].

[2] Drie jaar geleden hoorde ik op de radio een euro-parlementarier van Groen Links (ik wil geen namen noemen) een soortgelijks zeggen, namelijk dat tegenwoordig 'de' "managers 'de' kapitalisten" waren. Zij begreep er dus ook niks meer van. (Zouden de universiteiten dommerikken opleiden. Soms denk je van wel. De enigen die nog een beetje verstand van economie hebben zijn blijkbaar Marxisten, communisten, etc.) Ze (want het was een zij), bedoelde waarschijnlijk 'machthebbers'. Dat zal wel, maar aandeelhouders zullen NOOIT accepteren dat managers een zodanige macht hebben dat ze zelf de winst zelf opmaken en de aandeelhouders geen winst geven. Daarom sturen ze als het goed is toch altijd nog steeds goede strenge en dure commissarissen op pad. (Of niet soms?)

U hebt natuurlijk gelijk dat er bij sommige ondernemers een knop zal omgaan als ze plotseling niet meer eigenaar maar manager zijn. Dat is dan zuur voor de nieuwe aandeelhouders, want de hadden er toch wel op gerekend dat de vitaliteit van de onderneming en van de (ex-) ondernemer tenminste gelijk zouden blijven. Ze hebben even niet goed opgelet bij hun "due diligence" onderzoek: alle bedrijfsmiddelen en de voorraden staan er wel zoals beloofd, maar het belangrijkste deel, de zin en het elan binnen de onderneming, is plotseling weg. Kat in de zak. Ik bedoel maar, de aandeelhouders/machthebbers zijn er, bij ontbreken van een eigen inbreng op het punt van "apprivoisement", erg afhankelijk van dat iemand anders dat wel heeft. Zonder gevoel van "eigen bedrijf" lukt het niet in een 21ste eeuws bedrijf. Je voet het soms in winkels of bij andere bedrijven waar de dood in de pot zit, dat zit niet lekker, daar wil je niet zijn. Niet als medewerker en niet als klant. Daar koop je niet.

Er is een ander punt waar ik u desgevraagd "(Johan, zeg me a.u.b. waar ik fout zit....)" nog iets wil toelichten over hoe het in de praktijk gaat wanneer een ondernemer nieuwe aandelen uitgeeft. Dat is niet omdat hij het wel gezien heeft of het bijltje er gedeeltelijk bij wil neergooien. Integendeel, hij ziet met zijn ondernemers-elan groeikansen waar zijn financiële polsstok te kort voor is. Bij de bank is hij ook al tot aan de grens gefinancierd, dus als hij verder wil dan moet hij middelen aantrekken bij mensen die bereid zijn in ruil voor een hoger rendementsuitzicht ook een risico te lopen. Namelijk het risico dat de bank niet aandurft, het risico dat de beoogde expansie of het droomproject tegenvalt en het geïnvesteerde geld er niet uit terugkomt.

Mijn punt is dat de ondernemer bijna meer dan minder gedreven zal zijn nadat de vreemde aandeelhouders er bij zijn gekomen. Niet vanwege die vreemdelingen in de aandeelhoudersvergadering, maar omdat hij nu wel het droomproject kan realiseren dat eerst niet kon. En ook omdat hij nu, met een weliswaar geringer belang maar in een groter bedrijf, nóg rijker en succesvoller kan worden dan eerst. Die aandeelhouders zijn voor hem gewoon een financieringsbron, een alternatief voor de bank. Met een besef voor "leverage" denkt hij aan het rendement van zijn nieuwe project, zeg 50 procent, en de 25 procent daarvan die hij bijvoorbeeld aan de nieuwe aandeelhouders kwijt is. De rest is mooi voor hem. Hoe hij dat zo bereikt is een kwestie van de emissieprijs van de nieuwe aandelen vaststellen. Als hij zelf tien jaar geleden een ton in het bedrijf heeft gestoken die hem 100% aandeelhouderschap opleverde, zullen de nieuwe aandeelhouders nu misschien wel een miljoen moeten betalen voor zeg maar 25%.

Nog iets over dat geapprivoiseerd zijn. U ondertekent uw brief met "Dr. Rik Min, marxist". Dat suggereert dat u hart heeft voor het marxistisch perspectief, u voelt zich er thuis bij en het is iets dat nadrukkelijk bij u hoort. Maar aandeelhouder van "het marxisme" bent u niet, en manager of bestuurder ook niet. Misschien mag ik u die parallel aanreiken als het gaat om de bezieling van de ondernemer. U wordt niet minder marxist als er anderen dikkere boeken schrijven of hoger van de toren blazen. Het blijft gewoon "uw marxisme". Ik denk dat het met een ondernemer en met een goede bestuurder ook zo gaat. Het blijft gewoon "zijn zaak", waar hij hart voor heeft. Het heeft iets met liefde te maken.