Een selectie van werken van Jaap Min

Kustlijn

"Jaap Min even terug in Maastricht' luidt de titel van de expositie in galerie Schiltaere in de stad. Het is de eerste keer dat schilderijen van de Noord-Hollander Jaap Min in Maastricht te zien zijn en dat is vreemd als we weten dat hij van 1955 tot 1960 les gaf aan de Jan van Eyckacademie.

Hou je hond vast

Schilder Jaap Min hield het eind jaren vijftig zes jaarlang drie dagen per week vol op kamers in de Bouillonstraat in Maastricht. Na zes jaar dreef heimwee naar zijn gezin én naar zijn geliefde Noord-Hollandse polder- en kustlandschap hem terug naar Bergen. Het kan gebeuren dat mensen van buiten Limburg zich ondanks alle Bourgondische heerlijkheden en landschappelijke schoonheden ongelukkig voelen in deze provincie.

Oude Hof (onbekende eigenaar)

In de jaren vijftig, toen Maastricht ook maar een saai gat was, gebeurde dat vaker dan tegenwoordig. Toch was het niet die saaiheid die Jaap Min terug noordwaarts dreef. Nee, de oorzaak was een hartverscheurend heimwee: heimwee naar zijn vrouw en zeven kinderen én heimwee naar de Hollandse luchten en landschappen maakten dat hij zich in Limburg steeds ongelukkiger voelde. In een interview met Parool zei hij eens: "Ik heb aan enkele vierkante kilometers genoeg. Die dekking in de rug van die zee. Midden in Limburg voel ik me verloren".

Eeuwige laan

Als hij in Maastricht voor de klas stond, was hij overigens helemaal niet ziek van verlangen naar huis. De meeste van zijn leerlingen vonden hem een toffe leraar. Hij bracht met grote betrokkenheid zijn passie voor en zijn visie op de schilderkunst over op zijn studenten, waaronder Harrie Bartels, Felix van der Beek, Ad Visser en Sjef Hutschemakers.

Damhekken Voert

De laatste zorgde er als lid van de stichting Jaap Min - die de nalatenschap van de in 1987 overleden schilder beheert - voor dat er veertig jaar na het vertrek van Jaap Min uit Maastricht eindelijk een expositie van zijn overwegend expressionistisch werk te zien is.

Rondje Oude Hof

Limburgs werk van Jaap Min bestaat nauwelijks. Er moet één schilderij van het Jekerdal bestaan, weten ze bij Schiltaere. En de kruisweg in de voormalige kerk van Nieuw Lotbroek in Hoensbroek was ook van zijn hand. In zijn eigen regio maakte de katholiek Min veel monumentaal werk. Hij maakte fresco's, glas-in-loodramen en kruiswegstaties voor divers kerken. Maar het liefst schilderde de 1914 geboren kunstenaar. Niet voor de verkoop, maar vooral voor zichzelf. En dus is nog veel werk in familiebezit.

Bertha Bruin met honden

Jaap Min zocht zijn onderwerpen het liefst in een straal van vijftien kilometer van zijn woonplek. Hij fietste graag door de omgeving van Bergen en schilderde bijna elk landschap dat hij daar in het gebied tussen ' het luiden van de zee en het loeien van het vee' (A. Roland Holst) zag. Bos, duin, strand, strakke polders, kromme dijken en oude dorpen waar iets in het landschap, iets in de atmosfeer aan wezig is, waardoor 'het leven het van de wereld (dat was volgens de dichter de stad) kan winnen'.

Kalf verpennen (onbekende eigenaar)

Toen Jaap Min werd geboren, was Bergen - en dat is deels nog - al een dorp van kunstenaars. Eén jaar voor zijn geboorte was er al een expositie van moderne kunst. En schreef Herman Gorter zijn Mei niet in datzelfde Bergen en zijn kunstenaars als Lucebert, Neeltje Min of Adriaan Dis geen geboren of getogen Bergenaren? Als negende van elf kinderen groeit Min in een arm gezin ook op tussen de kunstenaars, die hij op zijn minst op straat tegenkwam. Als dertienjarige gaat hij in de leer bij huisschilder Jaap Leijen en volgt hij avondlessen aan de ambachtsschool in Alkmaar. Zijn baas ziet zijn talent en brengt hem in contact met de kunstschilder Matthieu Wiegman, die hem aanmoedigt te gaan schilderen. In 1938 laat Jaap Min zich inschrijven aan de Rijksacademie in Amsterdam.

Ronde kom

Na zijn studie ontwikkelt hij zich tot een Hollandse landschapsschilder met een geheel eigen, beslist niet realistische stijl en wordt hij een van de mensen van de Bergense school. Krachtig, en bonkig van vorm, zo worden Mins in donkere, warme kleuren geschilderde doeken omschreven. Het zijn verbeeldingen van landschappen. Hoewel hij ook in Brabant, Drenthe, Friesland en Groningen landschappen schilderde, wordt zijn leven en werk toch vooral een levenslange reis door Noord-Holland genoemd. Een reis, die even werd onderbroken door zes lange jaren van drie dagen verteerd door heimwee naar huis in dat verre Limburg, waar heuvels je zicht belemmeren.

Huis in de sneeuw (Wiertdijkje)

Laat nu, veertig jaar later, weer een Min in Maastricht werken. Wilhelemien Min, dochter van Jaap. "Ik woon niet in Maastricht, maar in het ouderlijk huis in Bergen. Geef ook maar een dag per week les aan de academie beeldende kunsten in Maastricht. Ik ben illustrator en geef tekenen, schilderen en illustratieve vormgeving. Overigens ben ik door een leerling van mijn vader aan die baan gekomen. Toen Sjef Hutschemakers, die ik al vanaf mijn tweede levensjaar ken, ermee stopte, vroeg hij mij of dat niets voor mij was," vertelt Wilhelmien Min, die zegt veel minder problemen te hebben met Limburg dan haar vader.

Korenveld Brabant

Ook maar gevraagd of er nou echt niet meer Limburgs werk bestaat van Jaap Min. "Behalve de kruisweg voor die kerk, kan ik me een aquarel en een tekening van het Jekerdal bij Kanne en een schilderijtje van Thorn herinneren. Meer heb ik in het archief ook niet kunnen vinden. Maar dat is ook niet zo vreemd; zijn hart lag hier in deze omgeving met dit licht."

Achtergeblevene

Dat bewijzen ook de veertig doeken en werken op papier die bij Schiltaere te zien zijn. Zoals bossen rond Bergen, waarin de mooiste kleuren zijn verwerkt. "Een heel beperkte keuze uit het vele werk van mijn vader. Mooi werk, maar er is nog véél meer werk van hem, maar dat willen we absoluut niet kwijt."