Het grootste schandaal en tevens het meest kwaadaardige collectieve element van onze tijd, is dat we met zijn allen willens en wetens een economische orde in stand houden - de markteconomie ofwel de 'vrije' markt/het kapitalisme/neoliberalisme - dat onvermijdelijk leidt tot sociale en ecologische crises, en dat door belanghebbenden met structureel en fysiek geweld van allerlei aard wordt aangewend en gecontinueerd, om zich te verrijken, als het moet meedogenloos en ten koste van alle leven op de planeet.
Deze ontwikkeling naar het neoliberalisme werd tot voor enkele decennia door menigeen triomfantelijk bezongen als 'het einde van de geschiedenis en het begin van de Nieuwe Wereldorde'1. Maar dit triomfalisme heeft plaats moeten maken voor zulke sombere en onheilspellende vooruitzichten over de betekenis van het kapitalisme en de markteconomie, dat het een noodzaak blijkt om de (economische) geschiedenis te herschrijven.
Het is niet nodig een dergelijk voor mens en planeet fataal economisch systeem te handhaven. Een andere, alternatieve economie is mogelijk. Een alternatief niet in de zin van een deeloplossing binnen het kader van het kapitalisme, maar in de betekenis van een fundamenteel alternatieve inrichting van de economie, bijvoorbeeld het postkapitalisme. Daarmee staat voor ogen een economie, die het kapitalisme met zijn crises effectief kan vervangen en de garantie geeft op een redelijk welvarend leven voor iedere aardbewoner, nu en later, binnen de grenzen van de draagkracht van natuur en milieu. Dit boekje wil dus laten zien hoe economie ook anders kan. De nadruk valt hier op 'ook', want naast ons postkapitalistisch alternatief zijn er ongetwijfeld ook nog andere denkbaar, die wellicht even veelbelovend kunnen zijn.
Wat in dit geschrift te berde wordt gebracht is dan ook voornamelijk bedoeld als een uitnodiging, ook aan de 'Occupy-beweging', om mee te denken over een alternatief, als een aanzet voor de meer dan noodzakelijke maatschappelijke discussie over een andere wereld2. Want zoals de Arabische lente eens te meer aantoont, wordt de geschiedenis van onderaf gemaakt. Wie zijn hoop op een betere wereld blijft bouwen op de gevestigde politiek en politici, komt bedrogen uit. Helaas, het is niet anders. Als deze beroepsgroep ergens door uitblinkt is het wel een totaal gebrek aan een visie op een fundamenteel alternatieve economie, die het onheil van het kapitalisme achter zich laat. Het maximale waartoe zij in staat zijn lijkt niet uit te stijgen boven een zo snel mogelijk herstel van de markteconomie/het kapitalisme, zodra die weer in crisis is geraakt.
Alternatieven zullen slechts van onderaf te verwachten zijn. Wij hebben in dit geschrift zo'n poging ondernomen. De intentie daarbij is dat anderen erdoor aangespoord kunnen worden zich ook op dit moeizame terrein van alternatieve economieën te begeven, voor het te laat is. We hebben willen laten zien hoe je heel anders over economie kunt denken dan in termen van kapitalisme en markteconomie. Hoewel bijna geheel de tekst van dit boek tot stand is gekomen vóór het ontstaan van de 'occupy-beweging', blijkt hij wonderwel aan te sluiten bij de inspiratie, de intenties en de zoektocht van die beweging. Ofschoon onze gedachten hier bedoeld zijn als een aansporing, zijn zij meer dan een vrijblijvend voorbeeld. Met name de analyse van groeidwang en koopkrachttekort als wezenlijke kenmerken van het kapitalisme die onvermijdelijk naar crises leiden, is van een dergelijke centrale betekenis dat er in alternatieven eigenlijk niet aan voorbij gegaan kan worden. De discussie waartoe ieder hier uitgenodigd wordt, zal dan ook bij voorkeur dienen te gaan over de uitwerking van deze analyse in alternatieve economieën. Dit is ook een van de strekkingen en suggesties die we de 'occupy-beweging' voorhouden verderop in dit boek.
Dit geschrift start met elf stellingen aangaande het kapitalisme. Ze zijn bedoeld als een warming up voor de lezer en als een toonzetting van wat daarna volgt.
Deel I handelt over het nog nauwelijks aanwezige besef dat het kapitalisme niet in dienst staat van het algemeen belang.
Deel II gaat in op de vraag waarom het kapitalisme in zichzelf destructief en rampzalig is.
In deel III bespreken we het postkapitalistisch alternatief als een systeem in dienst van het algemeen belang.
Deel 4 bespreekt kort enkele suggesties voor een (geleidelijke) overgang naar dat alternatief.
Dit boek is gedeeltelijk gebaseerd op eerdere artikelen en bijdragen aan bijvoorbeeld discussiebijeenkomsten, websites en blogs. Het is de overtuigingskracht van sommigen die ons heeft overgehaald deze bijdragen zodanig te bewerken, dat zij konden dienen als grondslag voor een boek. Als we hierin naar genoegen zijn geslaagd, durven wij hun weer onder ogen te komen.
____________________________________________________________
1. Fukuyama, F., 1992. Het einde van de geschiedenis en de laatste mens, Amsterdam.
2. Keune,Lou,2011.
http://4nieuws.nl/show.php?key=33125&titel=waar-is_het debat over de inrichting van de economie gebleven